Kościół św. Wojciecha w Krakowie i nowa wystawa
Link do materiału filmowego na naszym kanale Youtube: https://youtu.be/P-wxDUfAvYM
Dziś opowiem o niezwykłym punkcie na mapie Krakowa, miejscu które może się poszczycić ponad 1000-letnią historią. Mowa o kościele św. Wojciecha, położonym na Krakowskim Rynku. Materiał ten powstał we współpracy z Muzeum Archeologicznym w Krakowie.
Od czasów Jana Długosza kościół św. Wojciecha uznawany jest za najstarszy z kościołów Krakowa, zbudowanych poza obrębem wawelskiego grodu. Obecna świątynia, poprzedzona drewnianą budowlą z przełomu X/XI w., murowanymi kościołami romańskimi z końca XI w. i pierwszej połowy XII w. jest efektem gruntownej przebudowy w wieku XVII.
Patronem świątyni jest praski biskup Wojciech z rodziny Sławnikowiczów, który prawdopodobnie przebywał w Małopolsce podczas swojej ostatniej pielgrzymki z Węgier do Gniezna i Prus. Legenda głosi, że kościół powstał w miejscu, gdzie Wojciech wygłaszał kazania, a jego budowę rozpoczęto wkrótce po męczeńskiej śmierci w roku 997 i kanonizacji św. Wojciecha.
Z badań archeologicznych wynika, że pierwszy kościół mógł powstać w tym miejscu już na przełomie X i XI wieku. Pierwotnie była to mała budowla o wymiarach 9×6 m, z kwadratową nawą, wydzielonym prezbiterium oraz wąskim przedsionkiem od zachodu. Odkryte przez archeologów pozostałości tej struktury zostały symbolicznie zrekonstruowane w postaci drewnianej podłogi i zrębów ścian, które można zobaczyć na wystawie w podziemiach. Na modelach wykonanych przez Muzeum Archeologiczne oraz w trójwymiarowej wizualizacji, którą opracowałem na podstawie tych modeli, możecie zobaczyć rekonstrukcje wyglądu zarówno drewnianego kościoła z przełomu X i XI wieku, jak i murowanego z XII wieku. Hologramy tych modeli są dostępne dla zwiedzających w podziemiach kościoła. Koniecznie odwiedźcie na portalu „Kraków z nieba” linkowany pod filmem artykuł. Znajdziecie w nim dodatkowe materiały, zdjęcia oraz wspomniane modele trójwymiarowe.
Najstarsze pisemne wzmianki o kościele pochodzą z dokumentów datowanych na 1250 i 1286 rok. Od 1404 roku kościół uzyskał status prebendy uniwersyteckiej. W latach 1611–1618, z inicjatywy rektora Akademii Krakowskiej Walentego Fontany, świątynia przeszła gruntowną przebudowę, aby dostosować ją do podwyższającego się poziomu krakowskiego Rynku. Kościół podwyższono wówczas o około 4 metry, a nawę nakryto kopułą. Wykuto też charakterystyczne okrągłe okna, natomiast wejście do świątyni przeniesiono ze strony południowej na ścianę zachodnią.
Kolejne remonty i przebudowy miały miejsce w wieku XVIII: w 1711 roku wzniesiono zakrystię, a w 1729 roku – drewnianą kaplicę św. Jana Nepomucena (zmienioną następnie na murowaną pod wezwaniem bł. Wincentego Kadłubka). Świątynię ozdobiono malowidłami Andrzeja Radwańskiego.
W trakcie powstania krakowskiego w 1846 roku kościół posłużył jako lazaret dla rannych.
W latach 60. XX wieku przy obiekcie przeprowadzono gruntowne badania archeologiczne, podczas których odkryto m.in. wyżej wymienioną budowlę drewnianą (X/XI w.) i tzw. kościół dolny (z końca XI w.), a także odnowiono świątynię (popękane malowidła w kopule zastąpiono pracami autorstwa Eugeniusza Czuchorskiego). Wykonano też nowe zejścia do odsłoniętego pierwotnego poziomu otoczenia kościoła oraz znane nam obecnie pomieszczenie muzealne pod kościołem. Od tego momentu w podziemiach kościoła funkcjonuje nieduże muzeum znajdujące się pod opieką Muzeum Archeologicznego w Krakowie.
Pierwszą wystawę w podziemiach kościoła, zatytułowaną “Dzieje Rynku krakowskiego”, otwarto w 1967 roku. Ekspozycję przygotowano w oparciu o wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych na Rynku Głównym w latach 1961-1962, w związku z generalną przebudową placu.
W 1997 roku otwarto drugą wystawę, zatytułowaną “Święty Wojciech. Biskup, męczennik, patron Polski”.
Trzecia ekspozycja, “Dzieje Rynku Głównego w Krakowie i kościoła św. Wojciecha”, funkcjonowała przez 17 lat, od 2007 roku do niedawna.
A mnie niezmiernie miło jest poinformować, że w czwartek, 29 sierpnia 2024 roku, miało miejsce oficjalne otwarcie nowej, czwartej już, wystawy pt. „Tuż obok biło serce miasta. Historia kościoła św. Wojciecha”, przygotowanej przez zespół pracowników Muzeum Archeologicznego w Krakowie: Bogumiła Pilarskiego, Annę Piwowarczyk, Artura Toniarza oraz Mirosława Macudę.
Jestem bardzo dumny bowiem i Kraków z nieba miał swój niewielki wkład w powstanie tej wystawy na której będziecie mogli zobaczyć miedzy innymi hologramy przygotowanych przeze mnie trójwymiarowych modeli kościoła, rekonstrukcji jego wyglądu z X oraz XII wieku jak również jego współczesny wygląd. Gorąco zachęcam do zaplanowania spaceru i odwiedzenia nowej wystawy.
Współczesny wygląd wnętrza kościoła św. Wojciecha zdjęcie panoramiczne 360st
Porównanie “dawniej i dzisiaj” panorama na Rynek oraz kościół widok współczesny i zdjęcie wykonane przez Ignacego Kriegera w roku 1868 do 1871. Zdjęcie archiwalne ze zbiorów MHK
