Wyspa Przewóz w Krakowie
Link do materiału filmowego na naszym kanale Youtube: Wyspa Przewóz w Krakowie
Zapraszam na zwiedzanie z lotu ptaka – Wyspy Przewóz jedynej takiej wyspy w Krakowie znanej również pod nazwą Wyspa Pleszowska.
Wyspa znajduje się na wschodzie Nowej Huty, w miejscu gdzie Wisła oddziela Kujawy od miejscowości Brzegi. Wyspa powstała w wyniku budowy przekopu rzecznego i progu wodnego Przewóz w latach 1949–1954 i jest jednym z ciekawszych obiektów hydrotechnicznych Krakowa. Był to pierwszy zbudowany powojenny stopień wodny na górnej Wiśle.
Przekop skrócił duże zakole starego koryta rzeki, tworząc sztuczną wyspę. Stanowi ostatni istniejący obiekt spiętrzający wchodzący w skład kaskady Górnej Wisły a poprzedza go stopień wodny Dąbie. Niegdyś planowany w dalszym biegu rzeki stopień wodny w Niepołomicach nie został nigdy zbudowany. Stopień wodny Przewóz miał kluczowe znaczenie dla rozwoju przemysłu – spiętrzona woda zasilała Hutę im. Lenina (dziś Hutę im. T. Sendzimira). W związku z podniesieniem poziomu Wisły możliwa była również budowa pobliskiego portu Kujawy wraz z bocznicą kolejową, który umożliwiał transport rzeczny i zaopatrzenie huty. Port ten nigdy jednak nie obsługiwał żeglugi, a obecnie jest nieczynny i silnie zamulony.
Stopień wodny Przewóz składa się z jazu, elektrowni wodnej, przepławki oraz śluzy.
Śluza zlokalizowana w odległości około 300m od stopnia wodnego, po drugiej stronie wyspy. To inżynierskie dzieło, które pozwala na obsługę jednostek o nośności do 1000 ton przynajmniej w teorii, jednak niskie stany wód dolnych ograniczają użyteczność śluzy do małych statków zanurzających się maksymalnie na 50 cm. Patrząc na niski stan Wisły w okresach suchych za stopniem Przewóz na nieuregulowanej części rzeki w zasadzie żadna żegluga nie jest tutaj możliwa. Prawdopodobnie gdyby planowany ostatni próg wodny w Niepołomicach powstał, dziś istniałaby możliwość transportu rzecznego oraz żeglugi między Niepołomicami a Krakowem aż do wysokości Tyńca. Śluza na stopniu Przewóz ma 85 metrów długości, 12 metrów szerokości oraz spad 3,7m.
Wraz z budową stopnia wodnego powstała elektrownia wodna o mocy 4 MW, która jest jedną z sześciu należących do Zespołu Elektrowni Wodnych Rożnów. Jej średnia roczna produkcja energii wynosi 18,5 mln kWh.
Przeanalizujmy teraz jaki jest wpływ stopnia Przewóz na środowisko, bowiem jest on znaczący. Erozja dna poniżej stopnia spowodowała jego obniżenie o ponad 2 metry, co osuszyło dolinę Wisły i część Puszczy Niepołomickiej. Budowa zapory uniemożliwiła także migrację rybom bowiem istniejąca przepławka techniczna nie zapewnia możliwości migracji większości ryb i wymagana jest jej przebudowa.
Dziś Wyspa Przewóz, choć sztuczna, stała się domem dla ogródków działkowych, dostępnych jedynie dla ich właścicieli i pracowników elektrowni. Mimo ograniczonego dostępu, miejsce to oferuje ciszę i spokój, przyciągając miłośników przyrody i fotografii, a widoki z perspektywy drona przypominają chwilami krajobrazy z Mazur.
Każdego widza, którego interesuje więcej informacji związanych z Wisłą zapraszam na film, przelot śladem koryta Wisły od wysokości Tyńca aż do fragmentu nieuregulowanego biegu Wisły za stopniem Przewóz. Dwuodcinkowy materiał w którym opowiadam wiele ciekawych informacji i faktów o naszej rzece. Jej historii, czasach prehistorycznych, faunie i florze, największym zanieczyszczeniu rzeki w okresie komuny oraz historycznym przebiegu starego koryta rzeki w Krakowie.
- Wielkie zwiedzanie Wisły z lotu ptaka cz.1 Tyniec – Próg Dąbie https://youtu.be/PM303fOHAqw
- Wielkie zwiedzanie Wisły z lotu ptaka cz.2 Próg Dąbie – Przylasek Rusiecki https://youtu.be/9vuV9GQfnMU
Jak się dostać na Wyspę Przewóz?
Do wyspy prowadzi śluza oraz droga od strony Nowej Huty. Ograniczenia wstępu sprawiają, że teren ten jest raczej zamknięty dla turystów, ale okolice Wisły i stopnia wodnego są dostępne i oferują wiele punktów widokowych oraz miejsc spacerowych.
Wyspa Przewóz łączy historię przemysłu, przyrodę i inżynierię. To unikalne miejsce, które, mimo ograniczeń w dostępie, stanowi ciekawe połączenie techniki i natury. Z perspektywy drona czy spaceru brzegami Wisły, wyspa oferuje niezapomniane widoki i świadectwo historycznego rozwoju miasta.