Kraków Podgórze – zdjęcia lotnicze i historia
Podgórze. Nowe miasto pod Krakowem.
Historię Podgórza doskonale opisali autorzy strony Podgórze − miasto królewskie, wolne i nowoczesne „Perła w pierścieniu gmin Kraków otaczających” a zatem zainteresowanych historią Wolnego Królewskiego Miasta Podgórza odsyłamy do tej niesłychanie ciekawej witryny.
Podgórze powszechnie kojarzy się z wielkimi osiedlami mieszkaniowymi, w większości powstałymi na przełomie lat 70. i 80 XX. wieku. Jest to oczywiście ogromne uproszczenie wynikające z przyzwyczajenia, gdy Podgórze zgodnie z historyczną tradycją rozciągało się po drugiej stronie Wisły. Podział administracyjny jednak zmienił się po roku 1990 i obecna dzielnica XIII Podgórze jest zdecydowanie bliższa swojemu niegdysiejszemu miejskiemu odpowiednikowi. Magia starego Podgórza niestety przeminęła. Jeszcze 40 lat temu była to dzielnica stricte robotnicza, z bardzo specyficznym klimatem. Najlepszym przykładem zachodzących tam zmian, jest współczesne Zabłocie, które jeszcze parędziesiąt lat temu obfitowało w niezliczoną ilość przedsiębiorstw i zakładów pracy. Obecnie to już modna oraz chętnie odwiedzana przez młodzież, postindustrialna część Krakowa, która z przemysłem ma niewiele wspólnego. Już tylko najstarsi pamiętają, że w okresie PRL-u mieściły się tam znane w całej Polsce zakłady elektroniczne Telpod-Unitra oraz fabryka kosmetyków „Miraculum”.
4 lipca 1915 roku, skończyła się historia miasta Podgórza, natomiast rozpoczęła się równie ciekawa historia dzielnicy Podgórze, które jeszcze przez wiele lat zachowało swoją niezależność i specyfikę. Jednak początkowo mieszkańcy Podgórza nie byli przychylni temu projektowi, obawiając się finansowych strat wynikających z utraty statusu niezależnego miasta. Kraków przejął w posiadanie niemal wszystkie sąsiadujące gminy, co stało się niezwykle problematyczne dla interesów Podgórza. Miasto ponadto stało w obliczu ogromnych wydatków, z którymi trudno było się zmierzyć bez pomocy z zewnątrz. Istotnym czynnikiem był też patriotyzm, bowiem w obliczu walki o niepodległość Polski warto było trzymać się razem. Tego pamiętnego lipcowego dnia podgórski burmistrz Franciszek Maryewski, wypowiedział następujące słowa: Oby ta Wisła, która dotychczas dzieliła nie tylko nas, ale i dzielnice Polski, stała się symbolem zjednoczenia całego Narodu, oby ta krew braci naszych, która zabarwiła jej fale, stała się ogniwem łączności Narodu w jednej, wielkiej, wspólnej daj Boże niepodległej Ojczyźnie.
Do najważniejszych symboli Podgórza, należy bez wątpienia zaliczyć postać porucznika Antoniego Stawarza, jednego z krakowskich „architektów niepodległości”. Stawarz wczesnym rankiem 31 października 1918 roku zajął kilka strategicznych w Podgórzu miejsc, wygłosił płomienną mowę na Rynku Podgórskim, w której wzywał do sformowania marszu do centrum Krakowa oraz rozbrajania żołnierzy austriackich a następnie triumfalnie udał się na Rynek Główny. W Podgórzu nadal pamiętają, szczycąc się tym, iż to stamtąd przyszła do Krakowa niepodległość. Wszyscy zapewne słyszeli o przemysłowcach Oskarze Schindlerze oraz Juliusu Madritschu, którzy uratowali wielu Żydów w okresie okupacji niemieckiej. Oni swoje interesy prowadzili właśnie w Podgórzu. Obecnie przy ul. Lipowej 4 znajduje się muzeum Fabryka Emalii Oskara Schindlera. To przy placu Zgody, obecnie Bohaterów Getta prowadził swoją Aptekę Pod Orłem Tadeusz Pankiewicz, który również uratował dziesiątki, a może setki krakowskich Żydów.
CZYTAJ DALEJ...
Najbardziej rozpoznawalne obiekty starego Podgórza to: założony w 1896 roku park im. Wojciecha Bednarskiego, jak również sąsiadujący z nim, przepięknie usytuowany stadion KS Korona, kopiec Krakusa, który jest wielką zagadką dla pokoleń historyków, magiczne wzgórze Lasoty wraz z fortem „Benedykt”, w którym najpierw naziści a następnie komuniści przetrzymywali swoich więźniów, stary Cmentarz Podgórski, na którym spoczywają szczątki wielu zasłużonych dla miasta ludzi (Edwarda Dembowskiego, Wojciecha Bednarskiego czy Emila Serkowskiego), budynek nowego Ratusza dawnego miasta Podgórza wybudowany w połowie XIX wieku, XVIII wieczny Zajazd Pod św. Benedyktem, w którym obecnie znajduje się Muzeum Podgórza oraz ulice Limanowskiego, Lwowska i Rękawka, gdzie jeszcze czasem można dostrzec to stare Podgórze, ten – jak to się mawiało w Krakowie – robotniczy Podgórz. Jeszcze w okresie powojennym mieszkali w Podgórzu ludzie, którzy nigdy nie byli w Krakowie, a w dowodzie mieli wpisane, jako miejsce urodzenia Podgórze!
Wielkim symbolem sukcesu i dumą Podgórza były przed wojną Polskie Zakłady Garbarskie Spółka SA, której założycielami oraz właścicielami większości akcji byli: Jan Götz Okocimski, Edward Mycielski, Bank Małopolski i Polskie Zakłady Garbarskie sp. z o.o. W 1921 roku przez grupę pracowników, tegoż zakładu został założony Robotniczy Klub Sportowy Garbarnia, będący po dziś dzień kwintesencja podgórskości. Piłkarze tego Klubu w czasach świetności, w roku 1931 zdobyli nawet Mistrzostwo Polski w piłce nożnej, a swój unikatowy drewniany stadion, w miejscu, którego postawiono Hotel Forum, Garbarnia posiadała do 1973 roku.
Pierwszy podgórski kościół parafialny zburzono, ponieważ jego dalsza eksploatacja groziła katastrofą budowlaną. W 1833 roku powstał nowy kościół, który ukształtował powstający wówczas podgórski Rynek. Jednak konstrukcja świątyni była wadliwa i pod koniec 1893 roku władze poleciły zamknięcie kościoła. Z uwagi na ogromne koszty budowy nowej świątyni, dość długo zwlekano z budową i dopiero w lutym 1905 roku rozpoczęto wyburzanie starego a następnie budowę nowego neogotyckiego kościoła wg projekt architekta Jana Sas-Zubrzyckiego. Budowa kościoła św. Józefa zakończyła się w 1909 roku.
Przy ul. Krzemionki 11 znajduje się obecnie IV Liceum Ogólnokształcące, jednak mało kto wie, że zostało ono założone „mocą Najwyższego Postanowienia Jego Cesarsko Królewskiej Mości Franciszka Józefa I-ego Cesarza” w 1892 roku, jako Cesarsko Królewskie Gimnazjum w Podgórzu. Należy wymienić tych najwybitniejszych, którzy urodzili się w Podgórzu i związali z nim swoje życie to światowej sławy hematolog „Doktor Twardy” Julian Aleksandrowicz, malarz Aleksander Kotsis, przemysłowiec Bernard Liban, malarz Artur Markowicz.
Niestety w Podgórzu w okresie okupacji Niemcy zlokalizowali getto żydowskie oraz obóz KL Plaszow, którego komendantem był niesławny Amon Göeth. Obóz płaszowski wybudowano na dwóch ogromnych cmentarzach żydowskich, przy ul. Jerozolimskiej 25 oraz ul. Abrahama 3, które uprzednio sprofanowano. Wspominając te wydarzenia należy pamiętać o monumentalnym domu przedpogrzebowym, który się tam znajdował. Tę okazałą budowlę oddano do użytku parę lat przed wybuchem wojny. Niestety nie przetrwała próby czasu i została wysadzona przez Niemców w 1944 roku.
Miasto a następnie dzielnica Podgórze to niesłychanie ważna część współczesnego Krakowa, jak również jego ogromne dziedzictwo materialno-intelektualne. Szeroko rozumiane Podgórze, odcisnęło się niezatracalnym piętnem na historii regionu. Do dzisiaj w Krakowie mawia się wychodząc z domu „idę do Miasta”, ale też „idę na Podgórze”, gdyż wszyscy dobrze wiedzą, że było to kiedyś odrębne bogate miasto.
Michał Zajda
Zwiedzanie Podgórza z drona z historią w tle. Nasz film o tej dzielnicy.
Zdjęcia Podgórza
Zobacz również nasz artykuł o Parku Bednarskiego w Podgórzu.