Opactwo Benedyktynów w Tyńcu
Wbrew powszechnym opiniom bardzo mało wiemy o początkach państwowości Polskiej. Doskonałym przykładem takiego sposobu myślenia jest wczesnoromańskie Opactwo Benedyktynów w Tyńcu, będące jednym z najstarszych zabytków sztuki sakralnej na ziemiach polskich. Historycy w większości przyjmują, że Klasztor w Tyńcu wg reguły benedyktyńskiej ufundował, hojnie uposażając monarszymi posiadłościami, Kazimierz I Odnowiciel w 1044 roku. Następnie sprowadził tam zakonników z Liège lub z Cluny.
Pierwotnie klasztor wyglądał trochę inaczej niż obecnie. Opasany był murami obronnymi, należy pamiętać, że w tamtym okresie zakony pełniły również taki charakter. Klasztor zbudowany został na planie prostokąta z charakterystycznym dla epoki krużgankiem, stanowiącym centralną część budowli. Kościół posiadał ołtarz skierowany na wschód, zakonnicy natomiast wchodzili doń przez drzwi znajdujące się w ścianie bocznej. We wschodniej części Opactwa znajdowała się zakrystia z biblioteką oraz kapitularzem. Wzdłuż ściany przeciwległej do kościoła zlokalizowano refektarz obok niego kuchnie, natomiast na górnej kondygnacji znajdowały się cele. Po zachodniej stronie usytuowano furtę oraz magazyny. W zakonie w początkowym okresie przebywało na stałe ok. 34 osób. Dzięki licznym prywatnym darowiznom oraz wsparciu polskich władców – opactwo otrzymało przywilej zezwalający na eksploatację żup solnych – zakon prężnie się rozwijał, będąc jednym z najbogatszych klasztorów na ziemiach polskich.
Zakon w Tyńcu – choć trudno to zrozumieć współczesnym – pełnił przez wiele lat rolę przygranicznej twierdzy, broniącej dostępu do Krakowa. Gdy w połowie XV wieku król Kazimierz IV Jagiellończyk rozszerzył swoje władanie o księstwo oświęcimskie oraz zatorskie, Tyniec stracił znaczenie obronne. W latach 1618–1622 benedyktyni przebudowali gotycki kościół jak również klasztor nadając im barakowy charakter. Pomimo ogromnych zniszczeń w okresie „potopu szwedzkiego” klasztor nie zmienił znacznie swojego dotychczasowego wyglądu.
W okresie Konfederacji Barskiej, Tyniec ze spokojnego klasztoru przeistoczył się w potężną twierdzę umocnioną fortyfikacjami ziemnymi. Aby uzmysłowić sobie jak wielki to był bastion, trzeba wiedzieć, iż załogę Tyńca stanowiło wtedy ok. 1000 osób! Tynieckiej twierdzy nie zdobyto, z uwagi na beznadziejną sytuacje polityczną, jej dowództwo podjęło decyzję o kapitulacji w lipcu 1772 roku, po niemal dwuletniej obronie. Klasztor niestety dotkliwie ucierpiał w tym okresie, co doprowadziło do jego upadku i likwidacji zgromadzania przez Austriaków w 1816 roku. Aby dopełnić dzieła zniszczenia, w roku 1831 zabudowania klasztorne strawił ogromny pożar. Kościół krakowski odzyskał ruiny opactwa na początku XX wieku, co zapoczątkowało mozolną jego odbudowę. Mnisi powrócili do Tyńca dopiero 30 lipca 1939.
“Lotnicze dawniej i dziś”
No poniższych porównaniach możemy zobaczyć klasztor powojenny jeszcze przed jego odbudową. Niestety oryginalne fotografie lotnicze jakie udało mi się odnaleźć są nie najlepszej jakości.
Jeszcze jedno porównanie historyczne, wyjątkowo tym razem ujęcie robione z ziemi. Uznałem, że jest bardzo interesujące i wyraźnie pokazuje zmiany jakie zaszły w odbudowie klasztoru nieomal z ruin do współcześnie nam znanego wyglądu:
