Błękitna perła Krakowa czyli Zakrzówek oraz Skałki Twardowskiego
Krakowski Zakrzówek oraz okoliczny teren Skałek Twardowskiego wielu Krakowian darzy ogromnym sentymentem. Bez dwóch zdań jest to chyba jedno z najpiękniejszych miejsc rekreacyjnych położonych bardzo blisko centrum Krakowa. Ile to magicznych chwil spędziłem w tym miejscu ciężko by było zliczyć. Odkąd sięgam pamięcią zalany kamieniołom był jedną z głównych letnich atrakcji Krakowa. Zresztą nie tylko kamieniołom ale również cały przyległy teren Skałek Twardowskiego był celem licznych eskapad rowerowych oraz poszukiwań mocnych wrażeń. Miłośnicy wspinaczki również mają tutaj swoje ukochane miejsca. Tak niewątpliwie to miejsce jest wyjątkowe na mapie Krakowa. Poznajmy zatem jego historię i zobaczmy jak obecnie się zmienia.
Zakrzówek to obszar, który należy do Dzielnicy ósmej Dębniki. Była to niegdyś wieś, która została włączona do Krakowa w 1909 roku. Nazwa Zakrzówek pochodzi od terminu, oznaczającego miejsce w potocznej mowie za _krzami_ ( czyli za krzakami). Pierwsze wzmianki o Zakrzówku pochodzą z 1238 roku a początki osadnictwa w tym rejonie sięgały około 9 stulecia, co potwierdziły badania archeologiczne przeprowadzone w 1966 roku. W drugiej połowie XIX wieku w rejonie Zakrzówka zbudowano umocnienia i koszary, które stanowiły część twierdzy Kraków. Na terenie Zakrzówka i Skałek Twardowskiego znajdowały się cztery kamieniołomy, w których wydobywano wapienie od wielu wieków. Były to: Kamieniołom Zakrzówek, Łom Bergera, Kapelanka i Skałki Twardowskie . Dawniej eksploatowano w nich wapienie dla potrzeb budownictwa, budowy dróg i do wapienników, a w końcu po I wojnie światowej stały się własnością Krakowskich Zakładów Sodowych Solvay. Wydobywany wapień w tym okresie wykorzystywano głównie do produkcji sody. Kamieniołom Zakrzówek był największy z nich i powstał tuż przed wybuchem II wojny światowej.
W 1992 roku po zakończeniu eksploatacji i wyłączeniu pomp odprowadzających wodę z podziemnych źródeł kamieniołom został zalany i utworzył malowniczy Zalew Zakrzówek o głębokości dochodzącej do ponad 30 metrów.
Wapienie kamieniołomu są bogate w formy krasowe, są tutaj jaskinie, studnie, schroniska i kominy. Powstały one w trzeciorzędzie w wyniku silnej erozji i działania wody zawierającej kwas węglowy. Wody te płynęły podziemnymi przepływami i tworzyły skomplikowany system jaskiń mający połączenie z Wisłą.
Jednak Zakrzówek nie był dostępny dla wszystkich ponieważ nie spełniał norm bezpieczeństwa. Przez większość czasu od momentu utworzenia zalewu był dzikim kąpieliskiem. Miasto regularnie starało się zabezpieczyć teren odcinając dostęp do niebezpiecznych rejonów a Krakowianie z podobnym uporem pomimo zakazów eksplorowali teren, czemu raczej trudno się dziwić. To była walka z wiatrakami. Część akwenu była również dzierżawiona przez miasto dla Centrum Nurkowego Kraken do około 2019 roku. Aż wreszcie doszło do przełomu! Miasto postanowiło przejąć teren i przekształcić go w nowoczesny park rekreacyjny, który będzie otwarty i bezpłatny dla wszystkich odwiedzających. Projekt Parku Zakrzówek ruszył w 2019 roku i ma się zakończyć w tym 2023 roku.
A co zmieniło się na Zakrzówku…? Przede wszystkim teren został zabezpieczony przed spadającymi skałami, a ściany kamieniołomu pokryte specjalnymi siatkami. Na mniejszym zbiorniku powstała pływająca platforma z kilkoma basenami o różnej głębokości. Platforma będzie mogła pomieścić maksymalnie tysiąc osób, a wejście na nią znajdować się będzie w nowo wybudowanym budynku z toaletami, prysznicami i punktem widokowym.
Na większym zbiorniku nadal będą mogli nurkować profesjonaliści. Na Terenie Zakrzówka powstaną także nowe ścieżki, oświetlenie, ławki, trasy rowerowe, punkty widokowe i miejsca do piknikowania. Cały teren stanie się częścią sieci parków miejskich.
A co ciekawego ma do powiedzenia o Zakrzówku zaprzyjaźniona specjalistka od ochrony środowiska Monika. Cytuję:
W 2014 r. Zakrzówek zdobył tytuł jednego z nowych 7 cudów Polski w plebiscycie ogłoszonym przez miesięcznik „National Geographic Traveler”
Około 100 hektarowy teren Zakrzówka charakteryzuje się bardzo dużymi i różnorodnymi wartościami przyrodniczymi, występują tam siedliska podmokłe tak zwane łąki trzęślicowe, jak i suche murawy kserotermiczne. Jest miejscem występowania wielu gatunków chronionych zwierząt, takich jak ważki, trzmiele, płazy, nietoperze, a najbardziej znany jest jako siedlisko motyli: modraszków telejusa i nausitusa oraz największe w Polsce stanowisko niejadowitego węża – gniewosza plamistego.
Dzięki aktywności mieszkańców i organizacji ekologicznych Zakrzówek nie został zniszczony przez zabudowę deweloperską. Jednak obecne zagospodarowanie jako kąpielisko niesie za sobą zagrożenie obniżenia jakości wody w zbiornikach. Woda, aby dochodziło do procesów samooczyszczania, musi mieć zapewniony przepływ, natomiast Zakrzówek, to wody stojące, zatem w okresach upałów oraz przy braku zachowania higieny na kąpielisku, istnieje ryzyko występowania zakwitów glonów.
Czy takie zjawisko będzie faktycznie miało miejsce? Dowiemy się zapewne już w przeciągu najbliższych lat.
Na Zakrzówku znajdują się też słynne Skałki Twardowskiego, które są popularnym miejscem wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców. Miejsce to owiane jest ciekawą legendą, która mówi, że Skałki Twardowskiego powstały w wyniku eksplozji laboratorium mistrza Twardowskiego, który prowadził tu szkołę magii i czarnoksięstwa. W rzeczywistości skałki te zaczęto łączyć z postacią Twardowskiego dopiero pod koniec XIX w., gdyż w istocie Twardowski działał na terenie innych skałek – Krzemionek Podgórskich w Podgórzu.
Skałki Twardowskiego są fragmentem zrębu Krzemionki Zakrzowskie, który powstał w wyniku ruchów tektonicznych w trzeciorzędzie. Zbudowane są z jurajskich wapieni, które tworzą malownicze formy skalne i krasowe. Na terenie skałek można znaleźć aż 16 jaskiń, z których największa i najbardziej znana jest Jaskinia Twardowskiego. Jej korytarze liczą 500 metrów. To właśnie tutaj Pan Twardowski miał prowadzić szkołę magii i czarnoksięstwa.
Można tu spacerować po leśnych ścieżkach, podziwiać z kilku punktów widokowych Stare Miasto, Pasmo Sowińca z Kopcem Kościuszki i Kopcem Piłsudskiego a także spróbować swoich sił w wspinaczce skalnej. Jest to historyczny rejon wspinaczkowy, który znajduje się na terenie dawnego kamieniołomu Kapelanka. Są to przeważnie mury skalne o wysokości dochodzącej do 32 m. Znajduje się tutaj duża liczba dróg wspinaczkowych o różnym stopniu trudności wyposażonych w stałą asekurację. Tutaj ćwiczyli m.in. czołowi krakowscy wspinacze w latach 70. i 80. XX wieku.
Skałki Twardowskiego to miejsce pełne uroku i tajemnicy, które warto odwiedzić podczas pobytu w Krakowie. Można tu poczuć bliskość natury, zanurzyć się w historii i legendzie, a także aktywnie spędzić czas na świeżym powietrzu. Skałki Twardowskiego to jeden z tych zakątków Krakowa, który zaskakuje i zachwyca.
